تصاویر منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های داخلی ایران از خشک شدن بخش بزرگی از سد کرج، موجی از نگرانی را نسبت به چگونگی تامین آب شرب تهران در ماه‌های آینده ایجاد کرده است. بسیاری این تصاویر تکان‌دهنده را با چند دهه گذشته یعنی زمانی که سد کرج از پر آب‌ترین سدهای ایران بود مقایسه کرده و انگشت اتهام را به سمت جمهوری اسلامی و سیاست‌های غلط در زمینه مدیریت منابع آبی نشانه گرفته‌اند.
در همین ارتباط علی شریعت، دبیر کل فدراسیون صنعت آب، در گفت‌وگویی با خبرگزاری انتخاب که روز سه‌شنبه ۲۱ اسفند منتشر شد، از بحرانی بزرگ و جدی خبر داده است. آنطور که او گفته “عملاً چهار سد از پنج سد اصلی تهران از مدار بهره‌برداری خارج شده” و باید منتظر “جیره‌بندی آب” بود.
شریعت افزود: «خیلی خوش‌بینانه است که فکر کنیم تابستان بسیار سختی در پیش داریم. به نظر بنده نه تنها تابستان بلکه در بسیاری از استان‌های کشور، بهار سختی پیش رو داریم.»
در همین راستا روز شنبه ۱۸ اسفند، وبسایت فرارو به نقل از رجحان سزاوار، مدیر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای البرز، نوشته بود که “سد کرج فقط ۸ درصد آب دارد که این میزان نسبت به زمان مشابه در سال گذشته ۱۰ درصد کمتر است.”
شریعت همچنین در مورد “طرح انتقال آب از جنوب” و اینکه تا چه اندازه قادر به حل مشکل آب است، تصریح کرد: «شاید بتوان تنها از انتقال آب به شهر‌های نزدیک به سواحل مانند سیستان و بلوچستان و با ارفاق به هرمزگان دفاع کرد ولی انتقال آب به استان‌های با فاصله ۶۰۰ تا ۱۴۰۰ کیلومتری جای هیچ دفاعی ندارد چرا که هزینه یک متر مکعب آب از این روش در مقصد حدود ۴ الی ۶ دلار خواهد شد که هیچ توجیهی ندارد.»
پیش‌تر در بهمن ماه ۱۴۰۳ علی کرد، نماینده شهرستان خاش از استان سیستان و بلوچستان در مجلس شورای اسلامی گفته بود که “انتقال آب از دریای عمان به تهران هم مشکلات زیست‌محیطی و هم هزینه‌های زیادی دارد و امری غیر ممکن است.”
بر اساس آمارها سد کرج ۴۹ میلیون متر مکعب از آب شرب تهران را تامین می‌کند و ۸ درصد از ذخیره آن در حال حاضر چیزی نزدیک به ۱۵ میلیون متر مکعب آب است. این یعنی تامین آب شرب تهران به زودی با “مشکل جدی” مواجه خواهد شد.
این سد همچنین آب مصرفی بیش از ۲۱۰۰۰ هزار هکتار از زمین‌های کشاورزی دشت کرج را تامین می‌کند. وضعیت کنونی سد کرج از زمان بهره‌برداری در ۶۳ سال پیش، بی‌سابقه بوده است.
مسئولان آب در ایران این بحران را “نتیجه کاهش بارندگی و افزایش مصرف” می‌دانند.
وضعیت در سدهای دیگر تهران نیز چندان امیدوارکننده نیست؛ سد لار با یک درصد پرشدگی و سدهای لتیان – ماملو با ۱۲ درصد پرشدگی و سد امیرکبیر با ۶ درصد پرشدگی شرایطی مشابه سد کرج دارند.
در این میان اوضاع در سد طالقان کمی بهتر است. بر اساس اعلام رسمی موجودی مخزن این سد ۲۰۸ میلیون مترمکعب ثبت شده و ۴۹ درصد پرشدگی دارد.
کارشناسان سال آبی جاری را یکی از سخت‌ترین سال‌های آبی کشور می‌دانند که با کاهش شدید بارش‌ها روبه‌رو شده و همین امر موجب کاهش حجم آب سدهای کشور شده است.
به گفته عیسی بزرگ‌زاده، سخنگوی صنعت آب، “در استان تهران سالانه حدود ۱.۸ میلیارد مترمکعب آب شرب مصرف می‌شود، در حالی‌که مصرف سالانه کل کشور حدود ۹ میلیارد مترمکعب است.”
به باور او “تهران با توجه به منابع محیط زیستی، پاسخگوی جمعیت دو تا سه میلیون و حداکثر پنج تا شش میلیون نفر است و دست‌اندازی مداوم به منابع زیستی اطراف، مشکل این جغرافیا را افزایش داده است.”
بحران آب در تهران در حالی شدت می‌گیرد که مسئولان تنها از مشکلات می‌گویند و هشدار می‌دهند اما کسی از بی‌توجهی به هشدارهای کارشناسان در سال‌های گذشته نسبت به “لزوم سیاست‌گذاری در حوزه مدیریت منابع آب با توجه به وضعیت تنش آبی و خشکسالی در ایران” سخن نمی‌گوید.
کمبود آب آشامیدنی، کشاورزی و صنعتی در سالیان اخیر به یکی از چالش‌های مهم ایران تبدیل شده و از جمله بحران‌های جدی پیش روی ایران برای سال‌های آینده است. به جز سیاست‌های نادرست در دهه‌های قبل و بی‌توجهی به ملزومات توسعه پایدار، ایران با معضل کمبود شدید بارندگی هم روبروست که بحران کمبود آب را دوچندان کرده است.
ایران حدود ۹۰ درصد از منابع آبی خود را برای کشاورزی مصرف می‌کند و این در حالی است که مناطقی که به دلیل همین اضافه‌برداشت از منابع آب زیرزمینی، با خطر فرونشست روبه‌رو شده‌اند، نیز حدود ۷۱ درصد از جمعیت کشور را در خود جای می‌دهند و ۷۰ درصد از تقاضای آب در ایران نیز به همین مناطق مربوط می‌شود.
ایران همچنین به تنهایی حدود ۳۴ درصد از تمامِ مصرفِ آب در منطقه خاورمیانه را به خود اختصاص داده است و ۶۰ درصد از نیاز ایران به آب از سفره‌هایِ آبِ زیرزمینی تامین می‌شود. تکان‌دهنده‌تر این که بر اساس داده‌های موجود، میزان برداشت از این منابع آب زیرزمینی در ایران، ۳ برابر سریع‌تر از میزان بازیابی منابع است.
