سخنرانی عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران در کنفرانس بین‌المللی سیاستگذاری هسته‌ای کارنگی روز دوشنبه ۲۱ آوریل تنها دقایقی پیش از آغاز لغو شد. این کنفرانس دلیل لغو سخنرانی را تغییرات درخواستی آقای عراقچی که منجر به ایجاد محدودیت برای جلسه پرسش و پاسخ می‌شد، اعلام کرد.
کیتلین وُگت، معاون ارتباطات بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی، در بیانیه‌ای گفت: «تیم وزیر خارجه ایران، درخواست داد تغییراتی در قالب از پیش توافق‌شده برنامه انجام شود. این تغییرات باعث می‌شدند که امکان پرسش‌وپاسخ از سوی مجری برنامه و حاضران به شدت محدود شود. در نتیجه، بنیاد کارنگی تصمیم گرفت این نشست را برگزار نکند.»
نمایندگی دائم جمهوری اسلامی در سازمان ملل در نیویورک روایت دیگری از دلیل لغو این نشست ارايه داده و در بیانیه‌ای ضمن ابراز تاسف از لغو این نشست، اعلام کرد: «این لغو به دنبال تصمیم برگزارکننده برای تغییر قالب سخنرانی اصلی به یک مناظره صورت گرفت.»
عباس عراقچی در پی لغو این سخنرانی مجازی، ضمن انتشار متن این سخنرانی در شبکه اجتماعی اکس نوشت: «زمانی که با سخنرانی در کنفرانس سیاستگذاری هسته‌ای کارنگی موافقت کردم، هنوز تاریخ دقیقی برای دور بعدی مذاکرات ایران و آمریکا تعیین نشده بود. این مذاکرات قرار است در سطح کارشناسی از روز چهارشنبه آغاز شود و سطح مقامات ارشد آن نیز روز شنبه برگزار می‌شود. همان‌طور که در متن سخنرانی به وضوح تاکید کردم، ایران هیچ قصدی برای مذاکره در ملا عام ندارد.»
عراقچی افزود: «من به سوالات دشوار روزنامه‌نگاران و شهروندان نگران عادت دارم. اما تبدیل سخنرانی به جلسه پرسش و پاسخ آزاد به مثابه تبدیل آن به مذاکرات عمومی است که نه من به شرکت در آن راضی هستم و نه احتمالا مخاطبانی که احتمالا می‌خواهند درباره جزئیات مذاکرات بدانند.»
عباس عراقچی در متن این سخنرانی ضمن تاکید بر صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران از فرصت‌های چند هزار میلیارد دلاری در اقتصاد ایران برای شرکت‌های آمریکایی خبر داده و نوشته است: «بازار ایران به تنهایی آن‌قدر بزرگ است که می‌تواند صنعت هسته‌ای آسیب دیده آمریکا را احیا کند.»
در متن سخنرانی عراقچی همچنین آمده است: « ایران هرگز منعی برای همکاری اقتصادی و علمی با ایالات متحده نداشته است. مانع اصلی، دولت‌های پیشین آمریکا بودند که اغلب تحت نفوذ گروه‌های ذی‌نفع خاص عمل کردند. همان‌طور که اخیرا در مقاله‌ای در روزنامه واشنگتن‌پست نیز اشاره کردم، فرصت اقتصادی هزار میلیارد دلاری که کشور ما ارائه می‌دهد، می‌تواند در اختیار شرکت‌های آمریکایی قرار گیرد.»
عباس عراقچی افزود: « این فرصت شامل شرکت‌هایی می‌شود که می‌توانند به ما در تولید برق پاک از منابع غیرهیدروکربنی کمک کنند. در حال حاضر، ایران یک نیروگاه در بوشهر دارد. برنامه بلندمدت ما ساخت حداقل ۱۹ نیروگاه دیگر است، به این معنا که ده‌ها میلیارد دلار قرارداد بالقوه در دسترس خواهد بود.»
وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران در این متن همچنین تاکید کرد که توافق احتمالی با دولت دونالد ترامپ بر سر برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران نسخه دیگری از برجام نخواهد بود.
عباس عراقچی نوشت: «برخی گروه‌های ذی‌نفع به‌روشنی تلاش می‌کنند با ادعای ساختگی مبنی بر این که توافق احتمالی، نسخه‌ای دیگر از برجام خواهد بود، روند فعلی دیپلماسی بین ایران و آمریکا را به انحراف بکشانند. اگرچه برجام دستاورد قابل توجهی بود، باید صراحتا بگویم که بسیاری در ایران معتقدند برجام دیگر پاسخگوی منافع ما نیست. آن‌ها خواستار توافقی تازه که منافع ایران را تضمین کرده و نگرانی‌های همه طرف‌ها را مد نظر قرار دهد، هستند. من نیز با این مطالبه موافقم. اکنون، نمی‌توانم از طرف دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا صحبت کنم، اما با توجه به سوابق او، می‌توان با اطمینان گفت که آقای ترامپ نیز خواهان بازگشت به برجام نیست.»
عراقچی افزود: «توافق احتمالی پیش‌رو، باید بر پایه تضمین منافع اقتصادی ایران و همراه با نظام نظارت و راستی‌آزمایی قوی استوار باشد تا ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران حفظ شود. تنها این رویکرد می‌تواند ثبات و اطمینان بلندمدت را به ارمغان آورد. دامنه مذاکرات نیز باید شفاف باشد. این گفتگو‌ها باید صرفا بر رفع تحریم‌ها و موضوع هسته‌ای متمرکز بمانند. در منطقه‌ای ناآرام و پرتلاطم مانند منطقه ما، جمهوری اسلامی ایران هرگز امنیت خود را موضوع مذاکره قرار نخواهد داد.»
این اظهارات درحالی مطرح می‌شود که نیویورک‌تایمز روز شنبه ۱۹ آوریل در مقاله‌ای نوشت که هیات مذاکره‌کننده ایرانی در گفتگو‌های پیش از مذاکرات با مقامات آمریکایی در رم، به آن‌ها گفته‌اند که تهران آماده است سطح غنی‌سازی اورانیوم را به میزان توافق شده در برجام یعنی ۳.۶۷ درصد بازگرداند.
بنابر این گزارش، جمهوری اسلامی ایران در این مذاکرات امکان ایجاد سرمایه‌گذاری مشترک برای اداره تاسیسات غنی‌سازی اورانیوم خود را اعلام کرده است.
به گفته علی واعظ، مدیر برنامه ایران گروه بین‌المللی بحران و یک مقام ایرانی آگاه به مذاکرات رم، این گزینه لایه مضاعف نظارتی را برای تضمین صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران ایجاد می‌کند. با این حال هنوز مشخص نیست که آیا آمریکا و یا کشور سوم دیگری، ترجیحا همسایگان عرب ایران در حاشیه خلیج فارس در چنین طرحی مشارکت خواهند کرد یا خیر.
همچنین در رابطه با دعوت از عراقچی برای این رویداد، موجب واکنش‌های تند مخالف در شبکه‌های اجتماعی شد و شماری از سیاستمدار آمریکایی و همچنین فعالان ایرانی و اعضای جامعه مهاجر ایرانی، خوستار لغو این دعوت شدند.
جب بوش، فرماندار سابق فلوریدا و رئیس کنونی سازمان «اتحاد علیه ایران هسته‌ای»، این دعوت را مورد انتقاد قرار داد و گفت اندیشکده‌های آمریکایی نباید «مقامات رژیمی را که برای کشتن رییس‌جمهور ترامپ و دیگر آمریکایی‌ها نقشه کشیده، عادی‌سازی کنند.»
پیش از این هم، مارک والاس، مدیرعامل سازمان «اتحاد علیه ایران هسته‌ای»، دعوت از عباس عراقچی برای سخنرانی در کنفرانس بین‌المللی سیاست هسته‌ای کارنگی در واشینگتن را «مایه ننگ» خوانده و خواستار پس گرفتن این دعوت شده بود.
والاس در بیانیه‌ای اعلام کرد: «عراقچی عضو سازمان تروریستی سپاه پاسداران است و یکی از فرماندهان پیشین سپاه حتی فاش کرده که او عضو نیروی قدس بوده، نیرویی که دستانش به خون آمریکایی‌ها آلوده است.»
او در ادامه عراقچی را «چهره‌ای خندان از یک رژیم خون‌آلود» توصیف کرد و گفت: «این همان رژیمی است که در پی ترور دونالد ترامپ بوده و اکنون تلاش دارد با چهره‌ای فریبنده، جامعه جهانی را گمراه کند.»
در همین حال، دو مقام پیشین آمریکایی هشدار دادند که این روند در آستانه یک نقطه عطف حساس قرار دارد، نقطه‌ای که مقامات ایران ممکن است از آن برای گرفتن امتیازهای گسترده یا خریدن زمان بهره‌برداری کند.
کریستوفر فورد، دستیار پیشین وزیر خارجه آمریکا در امور امنیت بین‌المللی و عدم اشاعه در دولت اول ترامپ، دوشنبه هشدار داد که شکاف میان آنچه ایالات متحده خواهان آن است و آنچه ایران حاضر به پذیرش آن است، ممکن است بیش از اندازه عمیق باشد که بتوان آن را پر کرد.
اظهارات فورد در کنفرانس بین‌المللی سیاست هسته‌ای مطرح شد که به میزبانی اندیشکده بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی در واشینگتن برگزار شد.
این در حالی است که به‌نظر می‌رسد حرکت‌هایی به سمت آغاز دوباره مذاکرات میان واشینگتن و تهران بر سر برنامه هسته‌ای ایران در حال شکل‌گیری است.
فورد با ابراز تردید جدی نسبت به مسیر فعلی مذاکرات، گفت استراتژی ایران احتمالا کش دادن روند تا پس از مهرماه سال جاری است، زمانی که قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت منقضی می‌شود و مبنای حقوقی برای بازگرداندن فوری تحریم‌های سازمان ملل از بین می‌رود.
او گفت: «اگر من جای طرف ایرانی بودم، استراتژی شماره یکم در مذاکرات همین بود: کش بده.»
فورد در رابطه با لغو شدن سخنرانی عراقچی، به دلیل آنکه هیئت ایرانی خواستار تغییرات دقیقه آخری شده بود که امکان پرسش از سوی مجری و مخاطبان را سلب می‌کرد، گفت: این نمونه‌ای گویا از شیوه دیپلماسی ایرانی است.
او گفت: «کارنگی در ۲۴ ساعت گذشته طعم کوچکی از سبک مذاکره ایرانی را چشیده است. همان بازی فریبکارانه‌ی طعمه و تعویض. او می‌دانست چه می‌کند، و من بابت این‌که شما سر حرف‌تان ایستادید، تحسین‌تان می‌کنم.»
ریچارد نفیو، یکی از طراحان تحریم‌های آمریکا علیه ایران در دوران ریاست‌جمهوری اوباما و پژوهشگر کنونی در موسسه واشینگتن برای سیاست خاور نزدیک، نیز نگرانی‌های فورد را تکرار کرد و رویکرد فعلی ایران را «فرصت‌طلبانه» خواند.
نفیو، که پیشتر از مذاکره‌کنندگان آمریکا بوده است، گفت: «اگر شما عباس عراقچی باشید، باید در تلاش باشید ببینید چه چیزی می‌توانید به دست بیاورید، و آیا می‌توانید توافقی امتیازمحور به نفع خودتان بگیرید یا نه.»
او استدلال کرد که ایران در حال آزمودن امکان کسب رفع تحریم‌ها در ازای حداقل امتیازهای هسته‌ای است و شاید از اختلافات داخلی در دولت ترامپ بر سر سخت‌گیرانه یا نرم بودن توافق دلگرم شده باشد.
او گفت: «ورود واقعی آن‌ها از همین‌جاست … این‌که با کمترین امتیازات هسته‌ای، رفع تحریم بگیرند.»
نفیو افزود که اظهارات علنی برخی مقام‌های آمریکایی نیز نشان‌دهنده‌ی تمایل به توافقی بسیار سست‌تر است.
او گفت: «اگر متن صریح صحبت‌های رییس‌جمهور و ویتکاف را بخوانید، می‌توان از آن‌ها توافقی بسیار نرم‌تر و شل‌تر را استنباط کرد.»
نفیو با ابراز تردید نسبت به دستیابی به یک توافق پایدار، گفت ممکن است یک توافق کوتاه‌مدت بتواند اوضاع را تثبیت کند، به‌ویژه اگر محدودکننده فعالیت‌های هسته‌ای باشد و نظارت موثری از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر آن اعمال شود.
هر دو کارشناس شرایط کنونی را لحظه‌ای شکننده و پرابهام با مخاطرات بالا و مجال اندک برای خطا در دیپلماسی توصیف کردند.
