روزنامه «نیویورک تایمز» شنبه ۱۹ آوریل برابر با ۳۰ فروردین در مقاله‌ای که یکی از نویسندگانش «فرناز فصیحی» است، مدعی شد که طبق آنچه در دومین گفتگوی جمهوری اسلامی و دولت ترامپ در رُم گذشت، تأسیسات هسته‌ای ایران برچیده نخواهد شد و طرفین برای کاهش سطح غنی‌سازی اتمی به مرحله فنی و کارشناسی مذاکره وارد می‌شوند.
در مقدمه این گزارش که نویسندگان آن «فرناز فصیحی» و «لارا جیکس» هستند آمده، جمهوری اسلامی ایران و آمریکا روز شنبه ۳۰ فروردین‌ماه دور دوم مذاکرات درباره فعالیت‌های هسته‌ای تهران را به پایان رساندند و دستور کاری برای مذاکرات سریع تعیین کردند که به گفته مقامات ایرانی، نیازی به برچیدن زیرساخت‌های گسترده هسته‌ای این کشور نخواهد بود.
عباس عراقچی وزیر خارجه جمهوری اسلامی، پس از دیدار با استیو ویتکاف فرستاده ترامپ گفت که یک گروه متشکل از کارشناسان در روزهای آینده برای بحث در مورد جزئیات فنی، از جمله تعیین حداکثر سطحی که ایران می‌تواند اورانیوم را غنی‌سازی کند، حجم ذخایر هسته‌ای که می‌تواند حفظ کند و نحوه نظارت و راست‌آزمایی و مطابقت با هر توافقی تشکیل جلسه خواهند داد.
بر اساس مقاله‌ی روزنامه «نیویورک تایمز»، بطور ضمنی در توصیف مذاکرات آینده، این فرض مطرح شده که گویا ترامپ تمایل دارد از اصرار اولیه دولت مبنی «برچیده شدن کامل» سایت‌های کلیدی اتمی و زرادخانه‌های موشک‌های دوربرد رژیم ایران، عقب‌نشینی کند.
نویسندگان این مقاله نوشته‌اند این پرسش که آیا به جمهوری اسلامی اجازه داده می‌شود توانایی تولید سوخت هسته‌ای را حفظ کند یا نه با این خطر که می‌تواند از آن برای ساخت بمب استفاده کند به شدت مشاوران ترامپ را دچار اختلاف کرده است. این اختلافات در روزهای اخیر بطور علنی حتا در حالی که ویتکاف برای مذاکرات رم آماده می‌شد بروز کرده است.
در دولت ترامپ، یک جریان به رهبری مایک والتز مشاور امنیت ملی و مارکو روبیو وزیر خارجه آمریکا، استدلال کرده‌اند که بسیار خطرناک است که جمهوری اسلامی ایران را با توانایی ساخت سوخت هسته‌ای رها کنیم.
موافقت با محدودیت‌هایی در مورد میزان اورانیومی که ایران می‌تواند در اختیار داشته باشد و میزان غنی‌سازی که می‌تواند انجام دهد، ترامپ را در معرض این انتقاد قرار می‌دهد که او صرفاً عناصر اصلی توافق هسته‌ای سال ۲۰۲۵ موسوم به «برجام» را که دوران اوباما که او آن را «فاجعه» خواند و در نهایت در سال ۲۰۱۸ از آن خارج شد، تکرار می‌کند.
مقامات جمهوری اسلامی گفته‌اند زیرساخت‌های هسته‌ای را که میلیاردها دلار در آن سرمایه‌گذاری کرده‌اند، برچیده یا نابود نخواهند کرد. ویتکاف بطور خصوصی به مقامات دولت ترامپ گفته است که اگر آنها بر نابودی کامل اصرار داشته باشند، بعید است که با یک توافق از مذاکرات خارج شود. در شرایطی که ترامپ گفته بود تنها راه جلوگیری از حمله نظامی به تأسیسات ایران، یک توافق جدید است، اسرائیل هم برای اقدام نظامی علیه سایت‌های هسته‌ای در ایران فشار می‌آورد.
یک مقام ارشد دولت آمریکا پس از پایان مذاکرات گفت: «پیشرفت بسیار خوبی در بحث‌های مستقیم و غیرمستقیم ما حاصل شده، به این معنی که طرفین هم رو در رو و هم از طریق میزبان عمانی خود صحبت کردند.»
نویسندگان «نیویورک تایمز» در این مقاله مدعی شده‌اند که مقامات جمهوری اسلامی در گفتگوهای خصوصی منتهی به این جلسه، به مقامات آمریکایی گفتند که مایلند سطح غنی‌سازی را به سطوح مشخص شده در برجام یعنی ۳/۶۷ درصد کاهش دهند، سطحی که جهت تولید سوخت برای نیروگاه‌های هسته‌ای مورد نیاز است.
از زمانی که ترامپ از این توافق خارج شد، ایران غنی‌سازی را تا سطوح بسیار بالاتری در حدود ۶۰ درصد غلظت انجام داده است که تنها کمی کمتر از میزان مورد نیاز برای تولید سلاح هسته‌ای است. این به تهران دو گزینه می‌دهد: مسابقه برای تولید سوخت با درجه تسلیحاتی یا مذاکره با ایالات متحده برای بازگشت به سطح مورد توافق در برجام.
اما گزینه دوم ترامپ را در معرض این انتقاد قرار می‌دهد که پس از اعلام اینکه توافق یک دهه پیش «فاجعه» بوده و آن را لغو کرده، حالا هیچ چیز بهتری به دست نمی‌آورد.
آرون دیوید میلر از بنیاد صلح کارنگی می‌گوید: «آنچه اکنون در رم و عمان رخ می‌دهد، با نوعی طنز تاریخی، شباهت زیادی به توافقی دارد که اوباما امضا کرده بود؛ توافقی که ترامپ آن را تخریب کرد.» او افزود: «شاید این تنها چیزی باشد که ترامپ می‌تواند به دست بیاورد.»
ویتکاف راه را برای چنین توافقی هموار کرد و در مصاحبه‌ای در روز سه‌شنبه یک توافق احتمالی را چنین توصیف کرد که اساساً به ایران اجازه می‌دهد سوخت را در سطوح پایین با بازرسی و نظارت دقیق تولید کند. اما او بعدا مجبور به عقب‌نشینی از این سخنان شد. وی در رسانه‌های اجتماعی نوشت که موضع ایالات متحده این است که «ایران باید برنامه غنی‌سازی و تسلیحاتی هسته‌ای خود را متوقف و حذف کند». کلمه کلیدی واژه‌ی «حذف» بود.
ویتکاف بلافاصله پس از پایان مذاکرات- دومین گفتگو طی دو هفته- بعد از ظهر شنبه در رم صحبتی نکرد. عمان اما اعلام کرد که مذاکرات فنی در مسقط پایتخت این کشور در روزهای آینده برگزار خواهد شد.
وقتی این هفته از مقامات آمریکایی پرسیده شد که آیا ایالات متحده می‌تواند با داشتن قابلیت غنی‌سازی هسته‌ای محدود در ایران کنار بیاید، آنها از پاسخ دادن طفره رفتند و فقط گفتند که ترامپ قول داده است که به ایران اجازه داشتن سلاح هسته‌ای را نخواهد داد.
ویتکاف اکنون باید ترامپ و همکاران دولتی‌اش را در مورد دور دوم مذاکرات توجیه کند. نیویورک تایمز به نقل از «مقامات آشنا» با بحث‌های داخلی می‌نویسد که والتز و روبیو که هر دو از منتقدان سرسخت برجام در دوران اوباما بودند، همچنان مخالف این هستند که جمهوری اسلامی ایران را با توانایی تولید سوخت هسته‌ای به حال خود رها کنند.
روبیو روز جمعه گفت که هر توافقی باید از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای جلوگیری کند. وی در سفر به پاریس به خبرنگاران گفت: «باید چیزی باشد که نه تنها مانع از داشتن سلاح هسته‌ای در حال حاضر شود، بلکه در آینده نیز از آن جلوگیری کند.»
ترامپ تا کنون در اظهارات خود، هدف استراتژیک مذاکرات را بطور واضح روشن نکرده، جز اینکه گفته ایران نباید بمب داشته باشد؛ پاسخی که از مواجهه با مسئله «آستانه‌‌ی هسته‌ای‌شدن» جمهوری اسلامی طفره می‌رود.
علی واعظ مدیر ایران در «گروه بین‌المللی بحران» می‌گوید که پیشرفت مذاکرات به مرحله فنی، نشان‌دهنده سطحی از عملگرایی است و نشان می‌دهد که حرف از برچیدن برنامه هسته‌ای ایران بیشتر ژست‌‌های علنی بوده است.
در بخش دیگری از مقاله‌ی «نیویورک تایمز» آمده است که ایران احتمال سرمایه‌گذاری مشترک برای اداره تأسیسات غنی‌سازی هسته‌ای خود را نیز مطرح کرده است؛ گزینه‌ای که به دولت ترامپ اجازه می‌دهد اعلام کند که نوع متفاوتی از توافق را نسبت به دولت اوباما منعقد کرده است.
به گفته علی واعظ و یک مقام ارشد جمهوری اسلامی آشنا به مذاکرات، مشخص نیست که آیا ایالات متحده یا یک کشور ثالث، ترجیحاً یکی از همسایگان عرب ایران در خلیج فارس، شریک خواهد بود یا نه. و آیا این کار اطمینان بیشتری را تضمین می‌کند که برنامه جمهوری اسلامی صلح‌آمیز است؟!
واعظ در اینباره گفت، مفهوم یک برنامه هسته‌ای مشترک به معنای سرمایه‌گذاری مشترک با کشورهای عربی یا ایالات متحده است که «یک لایه اضافی از چشم‌ها و گوش‌ها را در محل ایجاد می‌کند تا از ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای آن محافظت کند.»
نویسندگان «نیویورک تایمز» به نقل از یک مقام ارشد ایرانی نوشته‌اند که رژیم ایران آماده است تا ذخایر اورانیوم غنی شده خود را به روسیه یا کشور دیگری منتقل کند، همانطور که در اوایل سال ۲۰۱۶ با اجرایی شدن توافق دوران اوباما انجام داد. جمهوری اسلامی ایران از آن زمان بطور چشمگیری اندازه این ذخایر را افزایش داده و به اندازه کافی مواد غنی شده ۶۰ درصدی برای ساخت بیش از شش بمب هسته‌ای در صورت تمایل به تسلیحاتی کردن این مواد در اختیار دارد.
عباس عراقچی به رسانه‌های ایرانی که با او در رم سفر می‌کردند، گفت که آمریکایی‌ها هیچ موضوع دیگری را خارج از برنامه هسته‌ای مطرح نکرده‌اند. وی گفت: «ما به آنها گفته‌ایم که مذاکرات ما در مورد موضوع هسته‌ای است و در مورد هیچ چیز دیگری بحث نخواهیم کرد.»
حمید ابوطالبی دیپلمات سابق و مشاور سیاسی حسن روحانی رئیس جمهوری اسلامی سابق، در مصاحبه‌ای از تهران گفت که این یک نشانه مثبت است که مذاکرات در حال پیشرفت است، اما چالش‌های زیادی قبل از دستیابی به توافق باقی مانده است.
ابوطالبی گفت: «چالش واقعی جزئیات فنی نیست. ما قبلاً در مورد این جزئیات مذاکره کرده‌ایم. موضوع، قدرت ماندگاری است. بدون یک بنیاد سیاسی و دیپلماتیک پایدار، حتی دقیق‌ترین توافق فنی هم دوام نخواهد داشت.»
در این مقاله همچنین آمده که رسانه‌های ایرانی و برخی تحلیلگران محافظه‌کار تصویری از پرچم‌های مینیاتوری جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده در کنار هم بر روی یک میز منتشر کردند، که برخلاف سوزاندن و لگدمال کردن معمول پرچم آمریکا است که به یک عنصر اصلی تظاهرات حامیان حکومت تبدیل شده است.
الزم به یادآوری است که امکان بررسی مستقل آنچه نویسندگان این مقاله در «نیویورک تایمز» در ارتباط با مضمون گفتگوی رُم و نقل قول‌‌هایی که از «مقامات» مطرح کرده‌اند، از سوی شبکه تلویزیون ایران فردا وجود ندارد.
