رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی، روز سهشنبه ۱۸ اردیبهشت در یک نشست خبری مشترک با محمد اسلامی، معاون رئیسجمهوری و رئيس سازمان انرژی اتمی ایران، که در حاشیه اولین کنفرانس بینالمللی هستهای در اصفهان برگزار شد، گفت: «روز دوشنبه با مذاکرهکننده ارشد و وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران در تهران نشستهای مهمی داشتم. ما در مرحله حساسی قرار داریم و این شروع فعالیتهای جدید میان ایران و آژانس است.»
او ادامه داد: «یک سال قبل بر سر بیانیه مشترک توافق کردیم؛ سندی که بر سطح همکاریهای نظارتی و پادمانی و حل مسائل باقیمانده تاکید میکند. این سند گامهای اضافی را که طرفین باید بردارند بیان میکند. امروز توافق کردیم این سند ادامه پیدا کند و مفاد آن معتبر است.»
مدیرکل آژانس افزود: «پیشنهادی به ایران ارائه دادم که شامل گامهای عملیاتی است و تیمهای دو طرف در نشستی جداگانه در حال تعریف این گامهای عملیاتی دو طرفهاند. باید با تهران همکاری کنیم تا به مسیر قبلی بازگردیم و تلاش داریم شرایط را برای بازگرداندن جمهوری اسلامی ایران به مسیر قبلی تسهیل کنیم.»
وی در پاسخ به این سوال که آیا امروز الحاقیه تازهای به متن بیانیه مشترک مارس ۱۴۰۱ اضافه شد؟ گفت: «همان طور که گفتم قصد ما این نیست سند جدیدی را ایجاد کنیم و مبنای ما همان سند مارس سال گذشته است. مهم است که بیانیه مشترک را بدون تغییر ادامه دهیم چون ظرفیت حل مسائل را دارد که به مسائل جاری و حل مسائل پادمانی و گامهای اضافی توجه دارد و ما امروز در مذاکرات بر برداشتن گامهای ملموس در این راستا توافق کردیم.»
مدیرکل آژانس در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه در مورد نقش اسرائیل نگرانیهایی وجود دارد و اسرائیل نقش مخربی را ایفا میکند، شما چه اقدامی را در این باره انجام میدهید؟ اظهار کرد: «ما به بازیگران خارجی توجه نمیکنیم مخاطب ما ایران است و نقش ایران را در نظر میگیریم. در امنیت و صلح منطقه منافعی است که گاهی اوقات متعارض خواهند بود. از همه چیز آگاه هستیم، ولی در مسیر صحیحی با همکاری ایران پیش خواهیم رفت.»
همچنین گروسی در پاسخ به اینکه طبق ۱۵ گزارش آژانس، ایران به برجام پایبند بوده و آمریکا یکجانبه از آن خارج شد، در این شرایط چطور از ایران انتظار دارید به همه تعهداتش در قالب برجام پایبند باشد؟ توضیح داد: «ما داریم کار میکنیم که این مشکل را حل کنیم. باید با ایران همکاری کنیم که به مسیر قبلی برگردیم و تلاش داریم شرایط را برای بازگرداندن ایران به مسیر قبلی تسهیل کنیم. ما ضامن اجرای برجام در حوزه فنی هستیم. میدانیم چه اقداماتی باید انجام شود و در حال هماهنگی جهت انجام آن اقدامات هستیم.»
اظهار امیدواری گروسی درباره همکاری تهران در شرایطی است که این مقام آژانس چندی پیش در گفتوگو با رسانه آلمانی دویچه وله اعلام کرده بود جمهوری اسلامی ایران تا داشتن اورانیوم غنیشده کافی برای تولید بمب هستهای «چند هفته و نه چند ماه» فاصله دارد. او در آن مصاحبه با بیان اینکه آگاهی از اهداف و انگیزههای برنامه هستهای جمهوری اسلامی بیشتر بر «حدس و گمان» استوار است، تاکید کرده بود: «ما به تاسیسات هستهای جمهوری اسلامی ایران دسترسی در سطح لازم را نداریم و این موضوع بر گمانهزنیها در مورد برنامه هستهای تهران میافزاید.»
مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی روز یازدهم فروردین هم در گفتوگو با تلویزیون پیبیاس آمریکا، از کاهش دسترسی بازرسان این نهاد بینالمللی به فعالیتهای هستهای جمهوری اسلامی انتقاد کرد و گفت که ادامه وضعیت فعلی باعث میشود آژانس دیگر نتواند صلحآمیز بودن برنامههای اتمی جمهوری اسلامی ایران را تضمین کند.
محمد اسلامی، معاون رئیسجمهوری و رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، هم در نشست خبری مشترک روز سهشنبه با گروسی تاکید کرد که گفتوگویی «سازنده و روبهجلو» داشتهاند.
او پس از مذاکرات فنی دوجانبه با نمایندگان آژانس افزود: «اگرچه به دلیل شرایط به وجودآمده در مسائل ایران و آژانس روند همکاریها کند شد، تداوم تعاملاتمان را بر مبنای بیانیه مشترک در سه بخش دنبال خواهیم کرد؛ اول موارد گذشته است که در سند برجام در قالب پیامدی بسته شد. اینها مسائل خاص خود را دارد که آغشته به مسائل بیرونی و سیاسی است و نباید به دیگر بخشها تسری داده شود. در این بخش، موضوع مهم دو مکان باقیمانده است، موضوع ناترازی مواد حل شد و بر حل دو مکان باقیمانده تمرکز میکنیم.»
رئیس سازمان انرژی اتمی ایران بخش دوم و سوم را اینطور توضیح داد: «در چارچوب انپیتی و پادمان انتظارها و کاستیها را دنبال میکنیم و برای اقدامهای هماهنگ برای پیشبرد وضعیت موجود اقدامهای متقابل و لازم را انجام میدهیم. در بخش سوم، مدیرکل و شخص آقای گروسی مسئول آن است و باید گامهایی بردارند که برای آینده است. نقشی که مدیرکل برعهده دارد، برای برداشتن موانع و حل مسائل مربوطه که عمدتا سیاسی است، در این رابطه حائز اهمیت است.»
او با ادعای اینکه جمهوری اسلامی «با حسننیت در برجام مانده است» افزود: «علاوه بر آن، چارچوبهای ما الان انپیتی، موافقتنامه پادمان جامع و قانون اقدام راهبردی ایران است».
تنشها میان جمهوری اسلامی و آژانس بینالمللی انرژی اتمی از سال ۲۰۱۸، زمانی که دونالد ترامپ، رئیس جمهور وقت آمریکا به طور یکجانبه آمریکا را از توافق هستهای تهران با قدرت های جهانی خارج کرد، افزایش یافته است. از آن زمان، جمهوری اسلامی تمام محدودیتهای قراردادی را که برای برنامهاش وضع کرده بود کنار گذاشته و اورانیوم را با خلوص ۶۰درصد، نزدیک به سطح تسلیحاتی ۹۰درصدی غنیسازی میکند.
در حالی که دوربینهای نظارتی آژانس مختل شدهاند، جمهوری اسلامی ورود برخی از با تجربهترین بازرسان آژانس را ممنوع کرده است. مقامات ایرانی همچنین به طور فزایندهای تهدید کردهاند که قادر به تولید سلاح هستهای هستند.