گزارش‌های تازه از بازار جهانی انرژی نشان می‌دهد طی سه ماه گذشته حدود یک میلیارد بشکه نفت خام بر روی نفتکش‌ها در آب‌های جهان انباشته شده است؛ حجمی کم‌سابقه که بخش مهمی از آن به‌دلیل محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها و تغییر مسیر تجارت نفت شکل گرفته است. داده‌های شرکت‌های رصد حمل‌ونقل نفت، از جمله Vortexa، Kpler و OilX، حاکی است که میان ۲۰ تا ۴۰ درصد این نفت از سه کشور تحت تحریم — روسیه، ایران و ونزوئلا — منشأ می‌گیرد؛ کشورهایی که مجموعاً حدود ۱۷ درصد تولید جهانی نفت را در اختیار دارند و محدودیت‌های گسترده باعث شده بخش بزرگی از محموله‌هایشان روی دریا معطل بماند.
تحلیل‌گران می‌گویند اختلال در تجارت نفت تنها محدود به کشورهای تحت تحریم نیست و حتی تولیدکنندگانی مانند عربستان سعودی نیز، که در ماه‌های اخیر صادرات خود را افزایش داده‌اند، با رشد ذخایر دریایی روبه‌رو هستند. معامله‌گران نفت هشدار داده‌اند که سرنوشت این حجم عظیم ذخایر شناور می‌تواند مسیر قیمت جهانی نفت را در ماه‌های آینده تعیین کند؛ به‌ویژه اینکه بخشی از نفت روسیه به‌دلیل تحریم‌های جدید و حملات اوکراین به زیرساخت‌های انرژی این کشور، بدون مقصد مشخص روی نفتکش‌ها باقی مانده است. حجم نفت روسیه ذخیره‌شده در دریا از اواخر اوت جهشی چشمگیر داشته و در پایان اکتبر به حدود ۳۹۰ میلیون بشکه رسیده است.
هم‌زمان کمبود نفتکش‌های در دسترس باعث شده هزینه اجاره روزانه برخی شناورها موقتاً به بیش از ۱۰۰ هزار دلار برسد. این شرایط بر خریداران بزرگی مانند چین و هند نیز اثر گذاشته و نشانه‌هایی از کاهش تمایل آن‌ها برای پذیرش برخی محموله‌های روسیه مشاهده می‌شود.
ایران هم در این تحولات نقش پررنگی دارد. صادرات نفت جمهوری اسلامی در ماه اکتبر به حدود ۲.۳ میلیون بشکه در روز رسید که بالاترین رقم در هفت سال اخیر است، اما این افزایش تنها با ارائه تخفیف‌های سنگین ممکن شده است. گزارش‌ها نشان می‌دهد تخفیف نفت سبک ایران برای تحویل دسامبر به بیش از ۸ دلار در هر بشکه رسیده و حتی برخی پیشنهادها با کاهش ۱۰ دلاری ارائه شده است؛ اقدامی که هدف آن جبران ریسک تحریم‌ها و مشکلات احتمالی در بنادر چین عنوان می‌شود.
در کنار این روندها، افزایش تولید نفت در کشورهایی خارج از حوزه تحریم — از جمله آمریکا و عربستان — نیز به رشد ذخایر دریایی کمک کرده است. عربستان در ماه گذشته رکورد دو و نیم ساله صادرات را شکست و آمریکا نیز در اکتبر به بالاترین میانگین صادرات ماهانه از ژوئیه ۲۰۲۴ رسید.
