در پی افزایش قابل‌توجه آلودگی هوا در ایران، تهران و چند کلان‌شهر دیگر وارد وضعیت «قرمز و بسیار ناسالم» شده‌اند. گزارش‌ها از منابع رسمی و رسانه‌های داخلی حاکی است که کیفیت هوا در پایتخت و شهرهایی از جمله اصفهان، کرج و اهواز به سطحی خطرناک برای تمام گروه‌های سنی رسیده و شاخص آلودگی در برخی مناطق از عدد ۲۰۰ نیز فراتر رفته است.
در استان خوزستان، شهر ماهشهر با شاخصی بالاتر از ۲۰۰ در میان آلوده‌ترین مناطق کشور قرار دارد. در کنار آن، شهرهای اهواز، دزفول، شوشتر، بهبهان و باغ‌ملک نیز در وضعیت قرمز اعلام شده‌اند. در استان تهران نیز مناطق اسلامشهر، بهارستان و باغستان از حد مجاز آلاینده‌ها عبور کرده‌اند و در استان البرز، شهرهای فردیس و اشتهارد با شرایط مشابه روبه‌رو هستند. کارشناسان هشدار داده‌اند که اگر روند فعلی ادامه یابد، آلودگی هوا در روزهای آینده نیز تداوم خواهد داشت.
در پی این شرایط، ستاد اضطرار آلودگی هوای تهران اعلام کرده است که تا زمان بهبود کیفیت هوا، صدور مجوز طرح ترافیک روزانه متوقف می‌شود. بر اساس تصمیم جدید، شهروندان تهرانی فعلاً امکان دریافت مجوز تردد روزانه در محدوده طرح ترافیک را نخواهند داشت. مسئولان شهری می‌گویند کاهش تردد خودروهای شخصی می‌تواند به بهبود نسبی هوا کمک کند. مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران، پیش‌تر گفته بود که آلودگی پایتخت فقط ناشی از ترافیک یا وارونگی دما نیست و بخش مهمی از آن به خشکسالی و کاهش فضای سبز برمی‌گردد.
در همین حال، محمد اصغری، کارشناس هواشناسی، اعلام کرده است که «نیمی از کشور درگیر آلودگی هواست» و وضعیت در استان‌های صنعتی از جمله تهران، اصفهان، خوزستان، مرکزی، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و سمنان به مرحله هشدار رسیده است.
جدیدترین گزارش ملی وزارت بهداشت درباره آلودگی هوا نیز تصویری نگران‌کننده از وضعیت سلامت عمومی کشور ارائه می‌دهد. علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت، با اشاره به نتایج این گزارش گفت که میانگین غلظت ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون در کلان‌شهرهای ایران بسیار بالاتر از حدود مجاز سازمان جهانی بهداشت است. به گفته او، سال گذشته در شهرهایی مانند اهواز، اصفهان، تهران، کرج، مشهد و تبریز، میزان این ذرات در بخش عمده‌ای از روزهای سال از حد مجاز فراتر رفته است.
بر اساس داده‌های رسمی، اهواز با میانگین سالانه ۴۲ میکروگرم در مترمکعب آلوده‌ترین شهر ایران شناخته شده و پس از آن اصفهان با ۳۴، تهران با حدود ۳۳، اراک با ۳۲ و کرج با ۳۱ میکروگرم در رتبه‌های بعدی قرار دارند. در مقابل، سنندج و رشت کمترین میزان آلودگی را ثبت کرده‌اند، هرچند حتی در این شهرها نیز میزان آلاینده‌ها بالاتر از رهنمود سازمان جهانی بهداشت گزارش شده است.
رئیسی با تأکید بر این‌که «تمام جمعیت شهری ایران در معرض هوایی آلوده‌تر از استاندارد جهانی قرار دارد»، افزود حدود ۹۶ درصد مردم در محیطی زندگی می‌کنند که آلودگی هوا از حد مجاز ملی نیز بیشتر است. او اعلام کرد که سال گذشته بیش از ۵۸ هزار نفر در کشور به دلیل عوارض ناشی از آلودگی هوا جان خود را از دست داده‌اند؛ رقمی که معادل مرگ روزانه ۱۶۰ نفر است. به گفته او، ۲۳ درصد این مرگ‌ها ناشی از بیماری قلبی، ۲۱ درصد سرطان ریه، ۱۷ درصد انسداد مزمن ریوی، ۱۵ درصد سکته مغزی و ۱۳ درصد به دلیل عفونت‌های دستگاه تنفسی بوده است.
برآورد وزارت بهداشت نشان می‌دهد خسارات اقتصادی ناشی از مرگ‌ومیرهای منتسب به آلودگی هوا در سال گذشته بیش از ۱۷ میلیارد دلار بوده است، یعنی معادل حدود ۴۷ میلیون دلار در هر روز. این رقم، در شرایطی که اقتصاد کشور با رکود، کاهش ارزش پول ملی و بحران انرژی مواجه است، زنگ خطری جدی برای سلامت و آینده جمعیت شهری ایران به شمار می‌رود.
کارشناسان محیط‌زیست هشدار می‌دهند که بدون اصلاح ساختار حمل‌ونقل، نوسازی ناوگان فرسوده، و بازنگری در سیاست‌های سوخت، آلودگی هوا نه‌تنها به بحرانی فصلی، بلکه به تهدیدی پایدار برای سلامت و امنیت زیست‌محیطی کشور تبدیل خواهد شد.
